Καλό κατευόδιο

Κείμενο

Αναφέρθηκα στο έργο του Μορίς Μπλανσό στην εισαγωγή του καταλόγου για το Φεστιβάλ Πριμαρόλια στο Αίγιο το 2019. Είχε σημασία ότι όσοι κατάφεραν να συμμετάσχουν συγκεντρώθηκαν σε ένα ιδιαίτερο μέρος. Αν και δεν κατάφερα να παρευρεθώ, ήμουν συνδεδεμένη, προσωρινά αγκυροβολημένη στον ίδιο χώρο για να απολαύσω τα έργα των καλλιτεχνών.
Το 2020 το λιμάνι έχει αλλάξει. Από το ‘Ελα στον κήπο μου (2019) οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες έχουν κληθεί να αναλογιστούν το θέμα Εικόνες ενός Επιπλέοντος Κόσμου. Το νερό είναι μια επιφάνεια που ευνοεί την κίνηση αλλά και μια αναπόληση ταξιδιών που άλλοτε είναι δύσκολα κι άλλοτε εύκολα. Με εμπορικούς όρους, το νερό ανοίγεται σαν μια φυσική διαδρομή για δόλιες συναλλαγές ή καταφανή κατανάλωση μαύρης σταφίδας.
Βρισκόμαστε στα 1882. Με βρίσκει ο ρυθμικός τόνος των ηχηρών λέξεων του Τζέιμς Τζόις. Ο Τζόις έγραψε τον Οδυσσέα (Ulysses) σαν παραλληλισμό της Οδύσσειας του Ομήρου. ‘Ulysses’ είναι η λατινική ονομασία του Οδυσσέα. Ο παραλληλισμός μεταξύ του Τζόις και του Ομήρου δεν είναι ιδιαίτερα έντονος. Ο ήρωας του Τζόις, Λέοπολντ Μπλουμ, είναι ο Οδυσσέας, ο οποίος περνάει μία μέρα, τις 16 Ιουνίου 1904, περιπλανώμενος στους δρόμους του Δουβλίνου. Η Μόλι Μπλουμ είναι η Πηνελόπη και ο Στίβεν Ντένταλους είναι ο Τηλέμαχος (Desbois, 2016). Πέρα απ’ αυτό όμως, και τα δύο έργα πρέπει να διαβαστούν δυνατά για να αποτυπωθεί η παραστατική χροιά της φωνής ώστε να αποδοθούν τα μεγάλα αποσπάσματα των κειμένων. Τα κείμενα αυτά οφείλουν να αναγνωστούν πάνω σε πλοίο, ώστε να βιώσουμε τους ωκεανούς και τον κόσμο όπου νοσταλγούμε να κατοικήσουμε. Έτσι θα μιμηθούμε τη ρυθμική ρευστότητα του νερού και τη συνεχή κίνηση της παλίρροιας. Κι έπειτα θα ξεκουραστούμε στην ακτή.
Το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη μετά από τον Τρωικό πόλεμο διαρκεί δέκα χρόνια, όχι μία μέρα. Υπάρχουν πολλοί χάρτες στον Ίντερνετ που δείχνουν τη διαδρομή που ακολούθησε ο Οδυσσέας, όπως υπάρχουν και χάρτες που αποτυπώνουν το Δουβλίνο του Τζόις (Davis, 2017). Κατά τη διάρκεια του κορονοϊού, μας έχει απομείνει ως ταξιδιώτες μόνο να μεγεθύνουμε πάνω στους χάρτες των κόσμων τους και να φαντασιωνόμαστε ότι φτάνουμε κάπου διαδικτυακά, σε κάποια φανταστική ονειροπόληση. Η χαρτογραφική οπτική έχει εξαφανιστεί για την ώρα. Οι χάρτες μοιάζουν με μυθοπλασία, φευγαλέες διερευνήσεις σε πόλεις και μέρη όπου πιθανώς να έπιασε λιμάνι ο Οδυσσέας, μέρη θα θέλαμε κι εμείς να επισκεφτούμε. Για τον Γι-Φου Τουάν (1976) η λογοτεχνία, είτε ο Τζόις είτε ο Όμηρος, διευρύνει το χώρο, μετατρέπει τον τρόπο και τα χαρακτηριστικά του πώς αντιλαμβανόμαστε το χώρο που μας προμηθεύουν οι γεωγράφοι σε νέα, διεπιστημονικά καλλιτεχνικά οράματα.
Ο Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις αποτελεί έξοχο παράδειγμα παραγωγής ενός γεωγραφικού χώρου μέσω της λογοτεχνίας. Μας προσφέρει, ως αναγνώστες, μια πανοραμική θέα αλλά και ταυτόχρονα έναν περίπατο στους δρόμους. Η Οδύσσεια μας σπρώχνει μέσα στα υγρά στοιχεία της θάλασσας και των καταιγίδων. Όπως και να ‘χει, όπως αναφέρει η επιμελήτρια, διακρίνουμε έναν «διαρκή αγώνα επαναπατρισμού».
Από τις ιστορίες των εννέα καλλιτεχνών από την Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία, το ακόλουθο ανέκδοτο με άγγιξε πάνω απ’ όλα: «Φαντάσου ότι ο παππούς του Francesco Kiais έκανε μαθήματα αγγλικών με τον Τζέιμς Τζόις στην περιοχή της Τεργέστης/Βενετίας—μια περιοχή με την οποία τα πλοία Πριμαρόλια από το Αίγιο και την Πάτρα είχαν οικονομικές συναλλαγές λόγω της μαύρης σταφίδας Βοστίτσα .
Μας συνδέουν ιστορίες, ανέκδοτα, μια φράση που κρυφακούσαμε. Καθετί προσφέρει μια εκδοχή που δείχνει πώς οι καλλιτέχνες εμπνέονται από τη θεματική «Εικόνες ενός Επιπλέοντος Κόσμου».
Καλό ταξίδι και καλές προσθαλασσώσεις.


Βιβλιογραφία

o Henri Desbois. ‘The Map and the Text, a Geographic Reading of “Wandering Rocks” ‘ (Ulysses, by Joyce, chapter 10). L’Espace géographique. Volume 45, Issue 4, 2016, pp 355 to 367 accessed on line 20/07/2020
o Sarah Mills, “Mapping Ulysses” 2017, Library of Philaedphia in partnership with Rosenbach on line https://rosenbach.org/blog/author/sdavisrosenbach-org/page/2/
o Yi-Fu Tuan Annals of the Association of American Geographers, Vol. 66, No. 2 (Jun., 1976), pp. 266-276. Published by: Taylor & Francis, Ltd. on behalf of the Association of American Geographers. https://www.jstor.org/stable/2562469 accessed on line 20/07/2020.