Εικόνες ενός Επιπλέοντος Κόσμου

Κείμενο

Τα πρώτα Πριμαρόλια του 2019 πότισαν έναν κήπο και φύτεψαν έναν σπόρο. Ο σπόρος αυτός μεγάλωσε και θέριεψε, χαρίζοντας στο πρώτο πριμαρόλι του 2020 το μεγάλο του καρπερό ταξίδι. Ούριοι άνεμοι το έστειλαν στα πρώτα του ταξίδια στη θάλασσα όπου άνοιξε πορεία προς νέους ορίζοντες, να παλέψει, να αντρωθεί, να ανακαλύψει, να επιστρέψει. Να ολοκληρώσει το πιο σημαντικό, πρώτο του ταξίδι και να συνεχίσει.
Το ταξίδι είναι κίνηση. Και η κίνηση συνάρτηση της ύπαρξης. Κινώ και κινούμαι: οι ρίζες του ξεκινώ και του συγκινούμαι. Η ώθηση του ανθρώπου να ταξιδέψει και να εξερευνήσει, ανέκαθεν τον οδήγησε σε αναπάντεχες ανακαλύψεις αλλά και δεινές πανωλεθρίες. Ο ομηρικός Οδυσσέας αποτελεί ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία καθώς επισημαίνει τη σημασία του ταξιδιού για τον άνθρωπο, τις τροχιές, την πορεία-εμπειρία, «τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας» , τον διαρκή αγώνα επαναπατρισμού.
Οι θάλασσες ανέκαθεν λειτουργούσαν ως ανοιχτοί δρόμοι επικοινωνίας και κίνησης, εξασφαλίζοντας το πέρασμα σε άγνωστα και αχαρτογράφητα νερά. Το 19ο αιώνα, η σύνδεση περιοχών της Ελλάδας με άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια, κατά βάση λόγω του εμπορίου, δημιούργησε και ανέπτυξε δεσμούς με ανερχόμενα αστικά κέντρα και ξένες κουλτούρες. Περιοχές όπως το Αίγιο, η Πάτρα, ο Πύργος, η Καλαμάτα, η Κόρινθος, η Ζάκυνθος βρίσκονταν σε συνεχή επικοινωνία με λιμάνια της Ευρώπης, στη συγκεκριμένη περίπτωση μέσω ενός σημαντικού για την εποχή καρπού, αυτού της μαύρης σταφίδας, που καλλιεργείται στις πλούσιες πλαγιές της Αιγιάλειας, στα χώματα της Αχαΐας, απέναντι από τον Κορινθιακό Κόλπο. Φορτία, άνθρωποι, θάλασσα και αμέτρητες ιστορίες–όλα σε κινητικότητα–όπως και η ετυμολογική προέλευση του Αιγίου από το ομηρικό ρήμα «αΐσσω», που σημαίνει κινούμαι ορμητικά, λόγω του ότι η πόλη απλώνεται δίπλα σε ορμητικά κινούμενη θάλασσα–ή διότι τα εδάφη της είναι σεισμοπαθή . Μια αέναη συνεπώς κινητικότητα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, από την αρχαιότητα έως σήμερα, οδηγεί στην επιφάνεια το καλλιτεχνικό, το πολιτιστικό, το αφηγηματικό, καθώς προσωπικές, υλικές και οργανικές κλωστές υφαίνονται στον αργαλειό της ζωής, όπως το σάβανο μιας αέναης Πηνελόπης.
Η ιστορία της τέχνης του 19ου αιώνα καταγράφει μια στροφή Ευρωπαίων καλλιτεχνών προς μια πιο «ρευστή» απεικόνιση του κόσμου, όταν ασπάστηκαν μια θεματολογία του σύγχρονου. Μετά το 1850, το εμπόριο του δυτικού κόσμου με την Ιαπωνία έχει ως αποτέλεσμα, τα χαρακτικά του Χοκουσάι και του Χιρόσιγκε ξεφορτώνονται στα λιμάνια της Χάβρης, επηρεάζοντας την αισθητική και το έργο των Manet, Monet και Degas. Μια φουσκοθαλασσιά που χαϊδεύει τις ιαπωνικές ακτές, υψώνει το διάσημο κύμα του Χοκουσάι (The Great Wave off Kanagawa, c. 1829–1833) και το ξεβράζει μετά από χρόνια στις γαλλικές μανιασμένες φουρτούνες του Κουρμπέ (The Wave, c. 1869-1870). Το 1882 γεννιέται ο James Joyce, Ιρλανδός συγγραφέας, ο οποίος λίγο αργότερα φέρνει στο φως το ταξίδι ενός άλλου Οδυσσέα (Ulysses), που περιπλανάται σ’ έναν μοντέρνο βιομηχανοποιημένο κόσμο. Ιδωμένη διακειμενικά η κινητικότητα, ενεργοποιείται ως αποτέλεσμα όλων των ενδιάμεσων σταθμών, των εμπειριών, των συναναστροφών, των ιστοριών.
Εμπνεόμενοι από μια ρευστότητα και ευθραυστότητα της εικόνας και της καθημερινότητας, οδηγούμαστε στις «εικόνες ενός επιπλέοντος κόσμου», όπως μεταφράζεται στη γλώσσα μας ο όρος ‘ουκίγιο-ε’, μια ιαπωνική τεχνική (18ος – 20ος αι.) με αναφορές στις έννοιες του ρευστού, του φευγαλέου, του φθαρτού, του μοντέρνου οι οποίες επανατοποθετούνται στο σήμερα. Συνδέουμε αυτές τις έννοιες της ρευστότητας, φθαρτότητας και του εφήμερου με την κίνηση του νερού που μεταφέρεται και μεταφέρει ανθρώπους, εικόνες, πολιτισμό, ιστορίες και αισθητηριακά ερεθίσματα.
Οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες της έκθεσης ακολούθησαν ένας-ένας το δικό τους ταξίδι είτε μέσα από τις επισκέψεις τους στον τόπο, στον χώρο της έκθεσης, είτε μέσα από τις διαδικτυακές μας συνομιλίες και ξεναγήσεις, όπως επιτάσσει η σημερινή πραγματικότητα, εν έτη πανδημίας 2020. Οι καλλιτεχνικές διαδρομές και εμπνεύσεις, ευτυχώς, δεν χάνονται πίσω από σύνορα και τείχη. Η Collins εξερευνά την ακτογραμμή και θαλασσογραφία του Κορινθιακού μας κόλπου με τα θαλασσινά της τοπία, καταγράφοντας για πρώτη φορά στο έργο της υποβρύχιες εικόνες (pixel by pixel). Ο Kiais προσεγγίζει το στοιχείο του Καιρού, της ευκαιρίας, της στιγμής και πως ο χρόνος αντικατοπτρίζει αυτό που αποκαλούμε «ζωή». Η Αθανασοπούλου, χωρίς και η ίδια να μπορέσει να επισκεφθεί φυσικά το χώρο της έκθεσης (εν μέσω πανδημίας), αλλά μόνο ψηφιακά και διαδικτυακά, μας μεταφέρει σε μια διαφορετική οπτική της σταφιδαποθήκης, μέσα από έναν υποθαλάσσιο ανεστραμμένο κόσμο. Ο Ζαφειρόπουλος μελετά την παραγωγική διαδικασία της καλλιέργειας της σταφίδας, ακολουθώντας τις σύγχρονες τροχιές και τα ταξίδια του πολύτιμου αυτού προϊόντος. Ο Κρανιδιώτης θέλγεται από την επιστήμη της μηχανικής, από την βιομηχανική επανάσταση, μέσα από την κινητικότητα των πλοίων, αντικατοπτρίζοντας την παλινδρομική κίνηση των ιστίων και των κυμάτων μέσα στον χώρο. Η Μαστρογιαννάκη εντοπίζει ένα διαφορετικό ταξίδι, ανθρώπων και πληθυσμών, σχολιάζοντας τις ζωές των προσφύγων, αποδίδοντας, όπως αναφέρει και η ίδια, φόρο τιμής στους μετακινούμενους πληθυσμούς του κόσμου. Ο Μπαλάσκας, με παιγνιώδη διάθεση, αγγίζει ζητήματα μετακίνησης «παράλληλων» φορτίων και ιστοριών των πλοίων της εποχής περασμένων αιώνων, καθώς ακόμη και σήμερα υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, η ελευθερία και η απαγόρευση της μετακίνησης μας οδηγούν ακόμη και σε μια είδους «αυτό-παγίδευση». Η Παυλή, με βασικά δομικά υλικά ανακατασκευάζει την ανθρώπινη κινητικότητα, την εμπειρία και την επικοινωνία, χρησιμοποιώντας το νερό ως παράγοντα μιας οικουμενικής ανθρωπολογικής και πολιτιστικής εξελιξιμότητας. Ο Ψαρράς δημιουργεί επαυξημένα αντικείμενα σε Οδύσσειες μέσα από τις συγκλίσεις ποίησης, γεωγραφικής θέσης και performance, καταγράφοντας τις ποιητικές τροχιές των αντικειμένων που είτε αφήνονται να ταξιδέψουν ή επιστρέφουν σε μας.
Το ταξίδι εμπεριέχει ιστορίες, αφηγήματα και βιώματα–όλα περιπλέκονται διαμορφώνοντας ρυθμικότητες και τροχιές αποτυπωμένες σε κείμενο, εικόνες, χάρτες και αστερισμούς αντικειμένων. Μιλώντας για κινητικότητες, βρισκόμαστε «στο κέντρο των αστερισμών της εξουσίας, της δημιουργίας των ταυτοτήτων και των μικρογεωγραφιών της καθημερινής ζωής» . Κινούμαστε, άρα υπάρχουμε.