Μη τόποι και βιοπολιτισμική μνήμη

Κείμενο

Η θεματική της έκθεσης καλεί σε μια εκ νέου πραγμάτευση μιας κρίσιμης περιόδου για τη βιωσιμότητα των αγροτικών παραδόσεων και κοινοτήτων που ασχολούνταν με την παραγωγή της μαύρης σταφίδας κυρίως στην Πελοπόννησο στο τέλος του 19ου αιώνα, σε ένα πρώιμο επεισόδιο εκτεταμένης περιβαλλοντικής κρίσης, εντατικοποίησης των μονοκαλλιεργειών, παγκοσμιοποίησης των συστημάτων εμπορίας τροφίμων και μετέπειτα μαζικής οικονομικής μετανάστευσης (Meloni & Swinnen, 2017). Η σύνδεση με την τεχνολογική πρόοδο της εποχής με σημείο αναφοράς τον σιδηρόδρομο, δημιουργεί μια γόνιμη αντιπαραβολή που εμπνέει την εξερεύνηση λιγότερο γνωστών μικροϊστοριών και των συναισθηματικών τους διαστάσεων, μεταξύ μιας καθυστερημένης εκβιομηχάνισης στη βαλκανική χερσόνησο, τόσο στην απελευθερωμένη Ελλάδα όσο και στις περιοχές υπό οθωμανική κυριαρχία (Tozoğlu, 2013), και ενός ζωντανού αγροτικού τοπίου αγωνιζόμενων κοινοτήτων με γεωργικές γνώσεις που ενσωματώνουν πτυχές της άυλης και φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η αναφορά στο μέσο του σιδηρόδρομου και των τροχιών φέρνει στο προσκήνιο τους νέους τόπους και τις ταυτότητες που μεγεθύνονται με την επιταχυνόμενη μεταφορά σε μαζικές ανώνυμες ροές. Χαρακτηρισμένοι ως μη τόποι (Augé, 1995), μαζί με άλλους αντίστοιχους μη τόπους όπως οι αυτοκινητόδρομοι, τα αεροδρόμια κ.α., επέδρασαν στην ανάδυση της νεωτερικότητας και των ανοίκειων εμπειριών όσων τη βίωναν. Αρκετές δεκαετίες αργότερα, η εμπειρία του καλλιτέχνη Tony Smith αποτέλεσε μια ποιητική έκφραση ενός τέτοιου βιώματος, ένα νυχτερινό οδικό ταξίδι στον μεγάλο αυτοκινητόδρομο του New Jersey που έκανε μαζί με τρεις μαθητές του, που μνημονεύεται ως η συμβολική εισαγωγή στην τέχνη του μινιμαλισμού:

«Αυτή η διαδρομή ήταν μια αποκαλυπτική εμπειρία. Ο δρόμος και μεγάλο μέρος του τοπίου ήταν τεχνητά, και όμως δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν έργο τέχνης. Είχαν τέτοια επίδραση πάνω μου που η τέχνη δεν είχε καταφέρει ποτέ. Φαινόταν ότι υπήρχε μια πραγματικότητα εκεί που δεν είχε έως τώρα καμία έκφραση στην τέχνη.» (Fried, 1967).

Σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετοχές των καλλιτεχνών στην έκθεση και τα έργα τους μεταμορφώνουν τα όρια του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού Αιγίου από μη τόπο σε σημασιολογικά φορτισμένο χώρο, εξερευνώντας τις αισθητικές διαστάσεις μιας ιστορικής περιόδου κρίσης και των βιοπολιτισμικών της προεκτάσεων.


Βιβλιογραφία
Augé, Μ. (1995). Non-places: Introduction to an anthropology of Supermodernity. London: Verso.
Fried, M. (1967). "Art and Objecthood". Art-forum. Summer 1967, Available online.
Meloni, G and Swinnen, J. F. M. (2017). Standards, tariffs and trade: The rise and fall of the raisin trade between Greece and France in the late 19th century and the definition of wine, LICOS Discussion Paper, No. 386, Katholieke Universiteit Leuven.
Tozoğlu, A.E. (2013). Actors of change: Railway projects and urban architecture of Balkan cities in the late Ottoman period. Ankara: Middle East Technical University. (Ph.D Thesis).